“Als we carnaval opnieuw annuleren, dan betekent dat het einde voor vele carnavalsgroepen” zegt de Aalsterse prins Kenny deze week in Het Laatste Nieuws : “Wie weet zijn we er in februari 2023 nog altijd niet vanaf door één of andere nieuwe variant van het coronavirus.”
Wat vergt politieke moed? Alles snel weer snel annuleren “wat een wijze beslissing” of integendeel eens een berekend risico nemen? Dus laat dat carnaval maar doorgaan eind maart. Uiteraard zonder zinloze coronapas op de Markt. Met uitsluitend openluchtcafés als het moet. Crowd control natuurlijk. En een grotere spreiding van het volk over meerdere pleinen.
Maar ja, wie durft zich nog in te spannen voor een feest waarvan de essentie door steeds minder mensen begrepen wordt? Een traditie die steeds vaker onder vuur ligt door de ongeremde satire of het rebelse en hedonistische kantje?
De vraag wordt alsmaar prangender. Hoelang kan je de samenleving elke winter op slot zetten en het sociale leven van jongeren onder de 65 die amper last hebben van het virus blijvend aan banden leggen? Gaan we voor een nulrisicomaatschappij? Verplaatsen we oudejaarsavond en carnaval voortaan naar de zomer, zoals de burgemeester van Breda voorstelt? Hoeveel winters gaat de bevolking begripvol blijven knikken als blijkt dat de ‘knoop in de IC’s’ niet wordt aangepakt maar geminimaliseerd “dat zal niet veel helpen en dat doe je niet in één twee drie”? En als de nieuwste variant de vaccins toch weer parten speelt? Is de epidemiologische situatie na 22 maanden écht niet veranderd? Wordt het geen tijd om éindelijk meer oog te hebben voor de alsmaar grotere schade die de coronamaatregelen zélf veroorzaken?
Intussen gaat Nederland door de nieuwe omikronvariant in een panieklockdown. En dat tijdens de feestdagen. Sowieso al een risicoperiode voor depressies en zelfmoord. Om over de economische gevolgen nog maar te zwijgen. Zelfs onze viroloog Steven Van Gucht vindt de Nederlandse beslissing overdreven : “Je moet altijd kijken naar de lange termijn. Want wat doe je na zo’n lockdown? Omikron zal er nog altijd zijn.” Op dit moment bestaat er veel onzekerheid over deze nieuwe coronavariant. Volgens de Nederlandse virologe Marion Coopmans weten we over een week of twee, drie of omikron ook bij ons meevalt of niet. Ik stel dan ook voor dat grote beslissingen over evenementen minstens zolang worden uitgesteld. De hoopvolle berichten uit Zuid-Afrika staan intussen in schril contrast met de paniekmodus waarin verschillende Europese landen aangevuurd door hijgerige journalisten op dit moment verkeren. Epidemioloog Luc Bonneux is formeel op Twitter : “Het kan nog steeds tegenvallen. Maar dat omikron goedaardig lijkt en alle gevaarlijke concurrenten versmoort in luttele dagen, dat is blijkbaar geen nieuws. Angst verkoopt veel beter dan hoop. Omikron betekent misschien een vijfde golf – maar kunnen we dergelijk virus tegenhouden? Zeer zeker, als ieder in zijn kot blijft en alle maatschappelijke, sociale en menselijke schade hiervan wordt genegeerd. Anders niet.
De moedeloosheid en mentale schade bij een groot deel van de (jonge) bevolking kunnen we niet blijven negeren: We offeren zowel onze vrijheden als kwalitatieve levensjaren van onze jeugd op, in ruil voor extra levensjaren voor veelal oudere mensen die we ondertussen nog wat meer laten vereenzamen in WZC’s of thuis‘ schrijft anatoom-patholoog Thomas Gevaert. Zelfs de gereputeerde IC-arts Armand Girbes zet alles in perspectief : “Ik wil niet bagatelliseren, maar in Nederland hebben we op dit moment 620 patiënten op de IC. We zijn met 18,5 miljoen Nederlanders. Het is niet dat honderdduizenden mensen de volgende weken zwaar ziek gaan worden. Oudere mensen moeten ergens aan dood gaan en door de pandemie is dat nu soms covid. Vroeger was dat iets anders.” Of zoals psychiater Damiaan Denys het uitdrukte op radio 1: “Zijn we doodfobisch geworden? “We denken dat iedereen moet kunnen overleven. Deze controlesamenleving wil de dood niet meer aanvaarden.”
Wie checkt wat voor functie carnaval al eeuwenlang heeft in de maatschappij als ventielzede, die beseft pas hoe uitzonderlijk het is dat dit spontane volksfeest al twee jaar zelfs niet in den duik doorgaat. En hoe tricky het is om mensen voor lange tijd hun uitlaatklep te ontzeggen. Dit zorgt voor een ongezonde cocktail van depressies, frustraties, agressie, huiselijk geweld en anti-politieke gevoelens. Soms hoor je wel eens zeggen : “Wat klaagt de jeugd, wij hebben den oorlog nog meegemaakt! Natuurlijk waren de oorlogsjaren veel lastiger. Elke vergelijking loopt mank. Toch één kanttekening. Stoom aflaten kon toen voor veel mensen nog wél, want cafés en bioscopen waren open en feestjes gingen -al dan niet clandestien- nog altijd door. En mekaar knuffelen of vastpakken om wat moed in te spreken was -anders dan nu- niet verboden: “Er was gedurende de hele oorlog een avondklok ingesteld tussen 22 en 4 uur, waarin je niet de straat op mocht. Een feest duurde dus minstens tot het einde van de avondklok en dat betekende lange nachten met een veelheid aan clandestiene bandjes en orkesten. Op het Thomsonplein in Den Haag was een café met een zalencomplex dat door de Canadezen in gebruik was genomen. Daar was het elke dag, elke avond en elke nacht feest. Daar heb ik op de piano blaren op mijn vingers gespeeld en blaren op mijn lippen getrompetterd” vertelt een Nederlandse barpianist in 1945. In Venlo zijn zelfs carnavalsfoto’s bewaard uit de tweede wereldoorlog : “Er was geen carnaval tijdens de bezetting. Dat is het officiële antwoord. In werkelijkheid is het op veel plaatsen gevierd, zelfs nog in 1944. De geest van de zotheid waait ook onder de moeilijkste omstandigheden waar hij wil.”
In Binche en La Louvière maken ze zich nu ernstig zorgen over de toekomst van het iconische carnavalspersonage van de ‘Gille’. De welgeteld vier “louageurs” die kostuums maken voor de Gilles in heel Wallonië maar ook in Halle zien hun handeltje in elkaar storten als carnaval opnieuw niet doorgaat. Fanny Kersten maakt al 30 jaar kostuums en zegt op de RTBF dat het carnavalsseizoen in 2020 al in de helft werd afgebroken, daarna volgde de annulatie in 2021. “We hebben weinig financiële steun gekregen” zegt ze. “Le louageur est un métier spécifique. Pendant toute l’année, les louageurs préparent les costumes pour la période des carnavals qui vont du Mardi-Gras à Pâques. Il n’y a quasiment que durant cette période que l’argent rentre.” Als carnaval in 2022 opnieuw wordt afgelast, dan is het niet uitgesloten dat de ‘louageurs’ noodgedwongen een andere job zoeken en dan zitten duizenden Gilles zonder kostuum en mét een grote kater.
Daarom dat ze in Nijvel nu beslist hebben om hun carnaval in 2022 te verplaatsen naar de maand mei. Bedoeling is om de weken vooraf ook soumonces of aankondigende optochten van de Gilles te organiseren. Uiteraard klopt dit niet met de traditie en de diepere betekenis van carnaval als groot lentefeest dat de wintergeesten verdrijft, maar wat is het alternatief als de coronaregels ook de volgende winters streng blijven? Een volksfeest met zo’n grote symboliek elk jaar cancellen is evenmin in overeenstemming met de traditie. Intussen heeft iedereen wel door dat Frank Vandenbroucke met zijn aangekondigde Rijk van de Vrijheid de bal serieus heeft misgeslagen. Dus als het echt niet anders kan, zou ik er deze keer wél voor durven pleiten om carnaval in 2022 toch te laten doorgaan in mei of juni (virologisch gezien een minder heikele periode) om het voortbestaan van deze unieke traditie niet in gevaar te brengen.
Een pleidooi om carnaval te mogen vieren, in het licht van de gezondheidscrisis die ik niet wil minimaliseren, voor velen een banaal fait-divers en ja zelfs een egoïstisch standpunt, maar lees het in mijn boek ‘zot van carnaval’. Dit is geen ordinair feestje. Met plezier laat ik nog eens termen vallen als sociaal weefsel, levensstijl, mentaal welzijn, troostbrenger, creatieve uitlaatlep, prioriteiten, tunnelvisie en nevenschade, zegt het je iets? Of het zoden aan de dijk zet in deze angstige hulpeloze samenleving? Ik vrees ervoor. Maar ik heb het toch nog maar eens geprobeerd. Uit respect voor de jeugd, onze toekomst. En de vele duizenden carnavalisten.
En nog een geruststellende boodschap voor opiniemaker Joël De Ceulaer. We zullen carnaval Halle live uitzenden op Gruute Met TV. Blijf dus gerust thuis. Daar is het (misschien) veilig. Met driedubbel FFP2-masker op het toilet als het mag. En dampkamp aan als het moet.
Op naar carnaval 2022 verdorie!
foto @Gert Swillens
